Logopedist zelfstandig FEES afnemen?
Jazeker! 

Inmiddels is het FEES Consensusdocument een gegeven, maar voordat dat ontwikkeld was, had Sophieke het al haar missie gemaakt zelfstandig een FEES te doen op haar werkplek; het Spaarne Gasthuis.

De afdeling logopedie in het Spaarne doet nu zelfstandig onder supervisie FEES. Megatof, maar hoe regel je dit praktisch gezien? En hoe gaat dit dan in z'n werk? Sophieke vertelt niet alleen de ins en outs over hoe dit tot stand is gekomen, ze geeft ons ook een kijkje in de FEES-keuken van het Spaarne! Sophieke, vertel! 

Werken in het ziekenhuis, het afnemen van FEES, wat vind jij er zo leuk aan?

Voor mij is het werken in het ziekenhuis het allerleukst, ik ben dol op alle ingewikkelde puzzeltjes. Wat heeft de patiënt? Past wat ik zie bij de diagnose? Waarom gebeurt dit? De combinatie van anatomie, fysiologie, diagnose, maakt het voor mij een leuke puzzel. Hoe complexer, hoe leuker. 

En daar komt dan ook het FEES-en om de hoek?

Tijdens het doen van mijn functionele slikonderzoek heb ik soms het gevoel dat er iets niet helemaal lekker gaat. Is dat de sensibiliteit? Blijft er iets achter? Of gebeurt er iets dat ik niet kan plaatsen? Bij dat soort rode vlaggen wil ik een FEES kunnen doen. Het is zeker niet het geval dat we bij elke patiënt met een slikstoornis een FEES doen. Maar wel; is er een niet-pluis gevoel? Dan vraag je een FEES aan. 

Je zet het dus naast je functionele slikonderzoek in, indien nodig?

Tegenwoordig gebruik ik de stethoscoop ook bij mijn functionele slikonderzoek. Luisteren naar wat er gebeurt tijdens het slikken. 

Wat doe je dan met de stethoscoop?

De officiële term is cervicale auscultatie, hoewel dat veel meer inhoudt dan hoe ik het inzet. Ik leg de stethoscoop naast de larynx en luister tijdens het slikken naar de laryngeale heffing en kanteling, maar ook veranderingen in de ademhaling (bijvoorbeeld reuteling). Dit zet ik in naast het voelen of de laryngeale heffing en/of kanteling er is. Bij mensen met een vrij forse nek door plooien of vet, kan het luisteren helpen bij een beeld krijgen van wat er aan de hand is. Als ik dan nog steeds geen duidelijkheid krijg over de situatie bij het slikken, kijk ik graag ook even van binnen met een scoop. 

Wat een privilege dat jij met een scoop in de keel kunt kijken. Dit gebeurt nog niet overal! Jij mag als logopedist in het Spaarne zelfstandig FEES-en? Hoe is dit allemaal tot stand gekomen?  

Ik ben in gesprek gegaan met de KNO-artsen. Door het doen van een zeer prettige FEES met KNO-arts Dennis Kox verliep de samenwerking leuk en makkelijk. Bij het doen van de FEES was ik goed voorbereid met betrekking tot de casus, mijn behandeling en waarom deze diagnostiek noodzakelijk was en wat ik hieruit wilde halen. Hierdoor voelde ik mij comfortabel genoeg nog eens bij hem binnen te lopen. Toen heb ik aangegeven dat ik die samenwerking als erg positief heb ervaren en me afvroeg waarom het zo ingewikkeld was een FEES met de KNO in te plannen? Ik heb zelfs benoemd dat ik het idee had dat er weerstand was vanuit de KNO om een FEES te doen. 

Er ontstond een fijn gesprek, waarin Kox bevestigde dat deze weerstand goed aangevoeld was. Een andere KNO-arts bevestigde ook deze weerstand. In dit gesprek gaf zij aan dat KNO-artsen heel pragmatisch zijn. “Een FEES afnemen kost mij veel tijd, maar uiteindelijk ben ik niet de persoon die het op kan lossen. Ik kan het niet snijden, ik kan er geen medicatie voor geven, ik kan er niets mee. Hierdoor is het voor mij een frustrerend onderzoek, want jij moet er uiteindelijk iets mee.”

Een enorm waardevol en leuk inzicht voor mij, wat mij het voorzetje gaf voor te stellen: “Waarom laat je mij die onderzoeken dan niet doen?” De reactie die volgde was enthousiast en zorgde ervoor dat ik 2 KNO-artsen aan mijn zijde had om logopedisten zelfstandig te laten scopieren in het Spaarne. De gesprekken die hierop volgde zijn vooral van praktische aard geweest. Naast logopedisten trainen, is het ook een juridisch voorbehouden handeling wat betekent dat je als logopedist niet zomaar op eigen houtje kunt gaan scopieren. 

In samenwerking met de KNO zijn we gaan onderzoeken wat er juridisch nodig is om logopedisten zelfstandig te laten scopieren. Uit dit onderzoek naar aansprakelijkheid en medische fouten is gebleken dat logopedisten altijd onder directe of indirecte supervisie van de KNO-arts mogen scopieren. Tijdens het leerproces van de logopedist sta je onder directe supervisie van de arts. Zodra je dit traject hebt afgerond, sta je onder indirecte supervisie. Dit houdt in dat de KNO-arts na en/of tijdens de FEES naar de beelden kijkt ter controle van de anatomische structuren en daarbij te controleren of er iets is dat de logopedist gemist heeft. 

Vervolgens werd er een trainingstraject gestart waarbij er theoretische uitleg over o.a. anatomie is geweest. Natuurlijk is er ook geoefend met scopieren. Als eerst ben ik gestart met het FEES-en onder directe supervisie. Wanneer ik een FEES deed, belde ik de KNO-arts op zijn/haar privé-nummer bellen. Samen met de arts plande ik de FEES dan in de lunchpauze van de arts, waarbij de arts meekeek. Doordat de KNO-arts directe supervisie moet verlenen, vraagt dit meer tijd (20-30 min), om die reden gebeurde dit in het begin vooral in de lunchpauzes van de artsen.

Na een periode van 9 maanden, met directe supervisie van de KNO-artsen, was ik dusdanig ervaren dat de artsen niet langer noodzaak zagen mij onder directe supervisie te laten scopieren, waarna enkel indirecte supervisie (de beelden bekijken of binnenlopen door KNO tijdens het onderzoek) nodig was. Zelfstandig dus! 

Hoe vaak per week wordt er nu daadwerkelijk door jou een FEES gedaan?

Op dit moment wordt er 1-2 keer per week een FEES gedaan. We nemen het onderzoek altijd af op de polikliniek van KNO. Dat is omdat daar alle materialen liggen die nodig zijn en er is een KNO-arts op stand-by. Op het moment dat er nú iets is waar de KNO-arts naar moet kijken, kan ik direct mijn collega vragen om de arts te halen. 

Dit betekent dat je een FEES dus nooit alleen doet en altijd met 2 logopedisten aan het onderzoeken bent?

Er is altijd 1 logopedist aan het scopieren en 1 logopedist ondersteunend. Ik kan niet het scherm in de gaten houden én zien hoe het met de patiënt gaat. Doordat ik me focus op het scherm en wat er intern gebeurt tijdens de slik, kan ik me onvoldoende focussen op het gezicht en de houding van de patiënt. Mijn ondersteunende collega is daarin onmisbaar.

BEKIJK SOPHIEKE'S VLOG! 

Voordat de afdeling logopedie was opgeleid om zelfstandig te kunnen FEES-en werd minder vaak een FEES gedaan. Op dit moment doen jullie het zelf en hoor ik jou zeggen dat de FEES-aanvragen ook toenemen. Hoe komt dit?

Hiervoor had ik wel vragen, maar door een gebrek aan mogelijkheden, kon ik ze nergens kwijt. Door het opleiden van de logopedisten, kunnen we die vragen nu beantwoorden en kunnen we spreken van een verbetering van de zorg. Daarnaast krijgen we ze nu ook vanuit de 1e lijn logopedisten; de collega’s vanuit de verpleeghuizen en praktijken in de buurt. Zij kunnen bij ons een aanvraag doen voor een FEES of slikvideo. Hiervoor vullen zij vooraf een aanvraag in met het doel van het onderzoek, waarbij wij meedenken of het onderzoek door middel van FEES en/of slikvideo noodzakelijk is of dat dit op andere wijze opgelost kan worden. Het samen klinisch redeneren zorgt voor een leuke samenwerking met collega’s uit de omgeving. 

Kort samengevat: er zijn meer voordelen. Verbeteren. van zorg in het ziekenhuis, kritischer kijken naar eigen functionele slikonderzoek en daarnaast ondersteuning en verbetering van zorg bieden aan collega's bieden buiten het ziekenhuis. 

En alsjeblieft kom ook mee! Dat vind ik enorm van belang, dat je als behandelend logopedist ook meekomt. Ik weet zelf nog zo goed dat ik tijdens mijn eerste FEES dacht; “Ooh, dus híer kan het ook misgaan!”. Toen ik de eerste keer stille aspiratie zag was ik echt in shock! Je kent de term en soms denk je het tijdens je functioneel slikonderzoek te signaleren. Het voor de eerste keer recht voor je neus zien, hoe de ringen van de trachea blauw kleuren door yoghurt met methalynblauw, zónder dat de patiënt reageert; dat is héél indrukwekkend.

Ik stuur altijd een verslag mee van het onderzoek, maar dat is echt anders! Op verzoek sturen of geven we de beelden van het onderzoek ook mee aan patiënt en/of therapeut. 

Als ik dit zelf als logopedist zelf wil opzetten; wat moet ik dan doen? Wat zou je een logopedist mee willen geven?

Wees pragmatisch en zorg ervoor dat jij zelf met een plan komt. Als jíj iets wil, moet jíj met het plan komen. Zorg voor een goede relatie met een KNO-arts die achter jou staat. Liefst meerdere, maar in ieder geval één. Mocht je nu een FEES doen, die je nog niet zelfstandig kunt doen, zorg dan dat je exact weet wat jij wil zien. Kom voorbereid binnen, laat weten wat je hulpvraag is en waarom een FEES volgens jou noodzakelijk is.

Hou altijd in je achterhoofd dat het de KNO-arts veel tijd kost en ze het onderzoek minder noodzakelijk achten dan jij als logopedist.